Automatyczne przekształcenie umowy na okres próbny w umowę na czas nieokreślony
Chcąc ograniczyć biurokrację, pracodawcy coraz częściej zawierają w umowie o pracę na okres próbny postanowienie, że umowa ta po upływie okresu próbnego automatycznie przekształci się w umowę na czas nieokreślony. Czy jest to dozwolona praktyka?
Tak, istnieje możliwość zastosowania takiej klauzuli. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w wyroku z 4 listopada 2009 r. (I PK 105/09) stwierdził, że zasadniczo dopuszczalne jest zawarcie w umowie na okres próbny postanowienia o tym, że po jej zakończeniu umowa ta staje się umową na czas nieokreślony. Sąd jednocześnie potwierdził, że do zawarcia umowy o pracę może dojść w sposób dorozumiany, a niezachowanie formy pisemnej nie powoduje jej nieważności.
Tego typu postanowienie przewidujące przekształcenie umowy terminowej w umowę na czas nieokreślony będzie dla pracownika z reguły korzystne, a tym samym zgodne z art. 18 Kodeksu pracy, gdyż daje pracownikowi gwarancję zatrudnienia po upływie okresu próbnego. Jednocześnie, w ocenie sądu, klauzula taka nie pozostaje w sprzeczności z przepisami prawa pracy, zasadami współżycia społecznego ani z naturą stosunku pracy i nie jest mniej korzystna dla pracownika od przepisów prawa pracy. Należy jednak pamiętać, że w razie sporu pomiędzy pracownikiem a pracodawcą sąd pracy będzie każdorazowo oceniał całokształt okoliczności faktycznych towarzyszących zawarciu danej umowy, z uwzględnieniem zasady korzystności z art. 18 § 1 Kodeksu pracy. Ocena, czy postanowienie jest korzystne dla pracownika, będzie dokonywana w momencie zawierania umowy o pracę, a nie w chwili jej rozwiązywania.
Należy jednak mieć na uwadze, że klauzula taka, choć dopuszczalna, może być także źródłem pewnych problemów, np. w sytuacji, gdy pracownik zachoruje w trakcie okresu próbnego. Może bowiem się okazać, że pracodawca na skutek choroby nie będzie mógł ocenić wyników pracy pracownika w trakcie okresu próbnego, a umowa ulegnie automatycznemu przekształceniu w umowę na czas nieokreślony, co nie zawsze może być pożądane z perspektywy pracodawcy. Aby zapobiec takiemu ryzyku, klauzula przewidująca przekształcenie umowy powinna być zredagowana ze szczególną starannością. Powinna ona zabezpieczać interesy pracodawcy na wypadek choroby pracownika lub też braku możliwości doręczenia pracownikowi oświadczenia woli pracodawcy o braku zamiaru kontynuowania zatrudnienia, czyli przekształcenia umowy.
Trzeba też pamiętać, że nawet jeśli umowa na okres próbny nie zawiera klauzuli o jej przekształceniu w umowę na czas nieokreślony, to pomimo rozwiązania umowy o pracę na okres próbny może dojść do nawiązania stosunku pracy na czas nieokreślony. Dzieje się tak, gdy pracownik zostanie dopuszczony do pracy po zakończeniu okresu próbnego. Z utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego wynika, że do nawiązania stosunku pracy może dojść poprzez dopuszczenie pracownika do pracy. W takiej sytuacji dochodzi do nawiązania stosunku pracy w sposób dorozumiany. Dlatego szczególnie istotne jest, aby pracownik po zakończeniu okresu próbnego nie wykonywał pracy na rzecz pracodawcy.
Adam Brzeziński, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy