Obowiązek karania i prawo do nieukarania
Prezes URE, co do zasady, ma obowiązek ukarać podmiot dopuszczający się naruszeń z art. 56 ust. 1 Prawa energetycznego.
Mimo że decyzje Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o nałożeniu kar pieniężnych nacechowane są daleko idącą dyskrecjonalnością w zakresie wysokości kary, regulator jest zasadniczo zobowiązany ukarać podmiot dopuszczający się naruszeń z art. 56 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne i tylko w wyjątkowych okolicznościach może od wymierzenia kary odstąpić.
Interpretacja, zgodnie z którą regulator nie tylko może, ale musi nałożyć karę w sytuacjach określonych przez Prawo energetyczne, zaprezentowana została przez Sąd Najwyższy (SN) i Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK).
Za postrzeganiem obowiązku ukarania podmiotu dopuszczającego się naruszeń, o których mowa w art. 56 ust. 1 Prawa energetycznego, jako obligatoryjnego, przemawia brzmienie przytoczonego przepisu („karze pieniężnej podlega”). Wedle poglądu SOKiK zaprezentowanego w wyroku z 2 lutego 2009 r. (XVII AmE 173/08) „brzmienie art. 56 ustawy Prawo energetyczne przesądza, że Prezes URE, w razie stwierdzonego naruszenia obowiązków z niego wypływających ma obowiązek wymierzenia kary”.
Również w wyroku z 12 listopada 2012 r. (XVII AmE 114/11) SOKiK stwierdził, że o obligatoryjnym charakterze kar za naruszenie warunków określonych w koncesji przesądza brzmienie przepisów Prawa energetycznego. W ocenie SOKiK przewidują one „bezwzględny obowiązek ukarania danego przedsiębiorcy w sytuacji spełnienia hipotezy przedmiotowej normy prawnej”.
Podobną interpretację przyjął Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 25 kwietnia 2007 r. (III SK 1/07): „Prezes URE jest obowiązany, a nie uprawniony, do nałożenia kary w razie stwierdzenia okoliczności podlegających karze”.
Zważyć należy, że od 11 marca 2012 roku regulator ma możliwość odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, gdy spełnione są łącznie przesłanki znikomego stopnia szkodliwości czynu oraz realizacji obowiązku lub zaprzestania naruszania prawa (art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego). Jak wskazał SOKiK w wyroku z 4 grudnia 2012 r. (XVII AmE 64/11), odpowiedzialność za naruszenia z art. 56 ust. 1 Prawa energetycznego ma obecnie „charakter względny, polegający, co do zasady, na obowiązku nałożenia kary pieniężnej w sytuacji zaistnienia ustawowych przesłanek. Istnieje bowiem normatywna możliwość wyłączenia z zakresu odpowiedzialności karnoadministracyjnej w sytuacji zaistnienia określonych w ustawie okoliczności pozytywnych dla adresata kary pieniężnej, ekskulpujących ten rodzaj odpowiedzialności”.
Odstąpienie od wymierzenia kary jest jednak uprawnieniem, a nie obowiązkiem regulatora. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 24 sierpnia 2012 r. (VI ACa 389/12): „zgodnie z literalnym brzmieniem (…) przepisu, odstąpienie od wymierzenia kary nie tylko zależy od spełnienia przesłanki o charakterze ocennym, w postaci znikomej szkodliwości czynu, (…) w dodatku ma charakter fakultatywny, zależny od uznania Organu, a nie obligatoryjny, ustawa stanowi bowiem, iż w takim wypadku Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, natomiast nie nakazuje mu w każdym wypadku podjęcia takiej decyzji”.
Zespół Doradztwa dla Sektora Energetycznego kancelarii Wardyński i Wspólnicy